Circulariteit toepassen in een project doe je vooral samen in een keten. Er liggen dan tal van kansen voor het grijpen, waarbij Cirkelstad Deventer voor de juiste verbindingen kan zorgen.
Tekst: Ysbrand Visser, Duurzaam Gebouwd mei 2021
Ook online kan een Community of Practice de verbinding brengen, waar partners in de bouwsector naar zoeken. Dat werd wel bewezen op dinsdag 18 mei tijdens een digitale bijeenkomst van Cirkelstad Deventer over ‘Circulaire Ketentransformatie en -samenwerking’. In drie presentaties werden veel praktijkvoorbeelden van circulariteit getoond en werd duidelijk wat partijen allemaal voor elkaar kunnen betekenen. En hoe ze elkaar ook nodig hebben. Sterker: al tijdens de presentaties werden nieuwe contacten aangeboord en plannen gesmeed.
Circulaire speelruimte
In de introductie van spinner Eric Kouters en aanjager Carmen Oude Wesselink werden eerst de vier nieuwe partners van Cirkelstad Deventer begroet: OBB ingenieurs, Obimex, Wordlenig en Circle Motion. Vervolgens werd de aftrap verzorgd door speelruimtespecialist Elske Oost-Mulder (OBB ingenieurs), die inging op de waarde van ketensamenwerking in haar werkveld. Na haar prikkelende start over Earth Overshoot Day benadrukte ze het belang van spelen voor kinderen, maar ook voor andere leeftijdsgroepen. De inrichting van speelplekken betreft integrale trajecten, de schaal is erg geschikt voor het buurtniveau en bovendien biedt dit een megakans om het in een samenwerkingsketen circulair uit te voeren.
“Geen vakgroep binnen een gemeente”, stelde Oost-Mulder, “kan er zijn handen vanaf trekken. Het inrichten van een speelruimte gaat over verhardingen, groen, verlichting, meubilair, hekwerken, afwatering. En ook over het sociaal domein, met ontmoetingen en bewegen. Bovendien past de bijbehorende participatie van de buurt mooi bij diverse doelstellingen van een gemeente, ook in het kader van de nieuwe Omgevingswet.”
Oost-Mulder bepleitte een strategie van circulair ontwerpen die uitgaat van deze vijf principes (ontwikkeld door W/E adviseurs):
- Benut beschikbaar
- Gebruik hernieuwbaar
- Minimaliseer milieu impact
- Voorwaarden cyclus tijdens levensduur
- Voorwaarden cyclus na levensduur
Vervolgens benoemde ze de vele circulaire grondstoffenstromen die er mogelijk zijn. Zoals allerlei soorten circulaire objecten of combinatietoestellen, diverse soorten ondergrond en verhardingen en ook putdeksels. Verder liggen er goede kansen, zeker in het kader van ketensamenwerking, in het combineren van de inrichting van een speelruimte met de woningbouw op die locatie.
Uit die keten komen veel materialen vrij, zoals dat ook geldt voor de biologische kringloop, met boomstammen en snoeiafval. Bijkomend voordeel: die laatste hebben geen veiligheidscertificaat nodig. OBB weet nog veel meer verrassende bronnen aan te boren, zo vertelde Oost-Mulder, van afgekeurde windmolenwieken tot afgedankte kinderbadjes (voor een pannakooi). Volop circulaire kansen, dus.
Bouwteam
Een fraai voorbeeld van ketensamenwerking werd getoond door de combinatie Onderpand Vastgoedbeheer. Daarin bieden tien bedrijven samen alle specialismen aan die nodig zijn op dit gebied. Onderpand trekt steeds op als bouwteam, waarbij de tien partners gezamenlijk inschrijven op aanbestedingen. Bob Lenferink (Onderpand) lichtte toe dat het vooral zaak is het gezamenlijke doel scherp te houden en dat op elk niveau, strategisch en operationeel. In de praktijk zorgt dat er zelfs voor dat de collega’s op de werkvloer, van de verschillende bedrijven, dezelfde kleding aan hebben. Lenferink: “Zo voelen ze nog beter het gezamenlijke belang.”
Circulariteit is bij Onderpand nog een betrekkelijk nieuw onderwerp, waarbij de ketenpartners elkaar nodig hebben om dit verder vorm te geven, aldus Demi Roelofzen (Onderpand): “We kunnen snel schakelen, samen dingen uitproberen en kennis delen. En omdat we gedurende de hele ontwerpfase niet prijs gedreven zijn, kunnen we goed sparren over de mogelijkheden voor circulariteit. Honderd procent circulariteit in 2050 halen we alleen door de grenzen tussen de organisaties weg te halen. Liever vandaag dan morgen.”
Renovatieprojecten
Deze vorm van samenwerking betaalt zich goed uit bij renovatieprojecten van woningcorporaties. Er is dan vaak sprake van een bewoonde situatie, die de nodige overlast veroorzaakt. Mede door de samenwerking met Raab Karcher, de leverancier van bouwmaterialen aan Onderpand, werd de renovatie van een badkamer en een apart toilet ingekort van zeven tot slechts twee dagen. Onderpand en Raab Karcher werken ook aan het verbeteren en circulair maken van dit concept. Daarbij beoordeelt Raab Karcher, aldus Gerhard Hospers, in samenwerking met een recyclingbedrijf welk afval – ingeleverd in grote Take-It Bags – kan worden ingezet als grondstof voor nieuwe producten en hergebruik.
Raab Karcher werkt zelf binnen het merk Greenworks ook samen in een keten van leveranciers van bouw- en installatiematerialen. De diverse producten worden zorgvuldig geselecteerd en samengesteld op basis van de lage milieu-impact. Op basis van tien producteigenschappen wordt ook duidelijk welk product voor een project het meest milieuvriendelijk is. Inclusief vier kenmerken die de circulaire mogelijkheden duiden, zoals de aard van de grondstof, de technische levensduur en de herbruikbaarheid.
Een ander concept van Greenworks op basis van ketensamenwerking betreft Boester: een betaalbaar en integraal renovatieconcept, dat eenvoudig is uit te voeren door aannemers en installateurs. Liefst 22 A-merken werken hierbij samen en leveren alles van zonnepanelen en binnenwanden tot warmtepompen. Ook in dit verband worden overbodige materialen en afval in één keer teruggenomen.
Circulaire afbouw
In de laatste presentatie van de bijeenkomst liet Obimex de radicale switch zien die het bedrijf maakte richting circulariteit. De groothandel in droge afbouwproducten pioniert sinds kort met circulaire afbouw, zo vertelde Maikel Eshuis. Daarvoor moet er volgens hem wel iets veranderen aan de traditionele bouwkolom, waarbij het gaat om: ‘u vraagt en wij draaien’. Omdat er nog geen vraag naar circulaire producten is – die vaak ook nog duurder zijn – pakt Obimex zelf de handschoen op. Egbert Rinsma van Wordlenig is daarbij de deskundig adviseur.
“Gebruikte gips- en plafondpanelen, systeemwanden en glazen wanden worden nog niet goed op waarde gewaardeerd”, aldus Eshuis, “maar vormen wel producten die bij uitstek circulair te maken zijn. De besparingen door hergebruik hiervan leveren een enorme CO2-reductie op. Daarom treedt Obimex vanaf dit jaar naar buiten als specialistische, onafhankelijke afbouwpartner, die beweegt tussen vraag en aanbod van duurzame afbouw-oplossingen. De eerste circulaire producten worden nu ontwikkeld en/of getest.”
Ketensamenwerking is bij dit alles essentieel, vervolgde Eshuis. Steun en hulp van diverse partijen is gewenst en/of nodig, en deels ook al gevonden. “De uitdaging is nu om ervoor te zorgen dat gebruikte materialen ook terugkomen en vervolgens om bewustzijn en marktvraag voor de circulaire afbouw te creëren. Obimex zit vooral aan het einde van de keten, wanneer we worden ingeschakeld door onderaannemers, en daarom willen we juist aan het begin van de bouwkolom meer bekendheid gaan creëren”, aldus Eshuis. Gezien de positieve reacties in de onlinebijeenkomst belandde die boodschap bij de juiste personen uit de sector.
Volgende Community of Practice van Cirkelstad Deventer:
14 september
‘Businessmodellen en waardecreatie’
Na de bouwvak zal voor deze CoP de uitnodiging verstuurd worden.
Meer informatie: Cirkelstad Deventer & LinkedIn
Eric Kouters, eric@versnellingnl.nl, 06-3022 7685
Carmen Oude Wesselink, carmen@versnellingnl.nl, 06-4045 8019
