Onze warme nazomer is een actueel voorbeeld waarom gemeente Deventer aan stuurt op verandering. Binnen de duurzame kaders wordt hier gezocht naar de kortste, maar nog belangrijker de krachtigste, weg naar nieuwe manieren van werken door de hele organisatie heen. Het netwerk van Cirkelstad Deventer en Apeldoorn was te gast op het stadhuis om uit eerste hand te horen hoe Guido de Vries, beleidsmedewerker Duurzaamheid, er hard aan trekt om circulariteit te verankeren in de organisatie.
Tekst: Carmen Oude Wesselink, september 2023
“Als alles meezit kunnen we per 1 januari al een vliegende start kunnen maken met onze prachtige plannen om circulariteit te borgen in wat doen én vragen van anderen”, vertelt de Vries. In Deventer zijn al een aantal projecten gerealiseerd richting losmaakbaarheid, maar circulariteit is breder dat dat. En ook breder dan alleen de bouw. Hoe je het thema kunt verankeren in je organisatie is best een opgave. De Vries: “Vanuit een aantal projecten is gekeken naar laaghangend fruit, maar ook nieuwe kansen zijn verkend. Voor het verankeren is het belangrijk dat je binnen de verschillende afdelingen van je organisatie de boodschap brengt. Daarbij valt op dat recyclen vaak bekend is, maar dat de R-ladder niet bekend is en dat brengt nieuwe inzichten met zich mee.
Verder denken mensen vaak dat circulair betekent dat je hergebruikt ‘tweedehands’ materiaal moet toepassen. Het gaat echter om het verdringen van fossiel, niet hernieuwbaar materiaal. En dat kan met hergebruik van grondstoffen, maar daar redden we het niet mee. En dat hoeft ook niet: er is al een actieve economie van biobased materialen. Die liggen al gewoon in het schap, daar kun je vandaag mee werken.” Om het verhaal breed te kunnen vertellen worden er binnenkort lunchlezingen georganiseerd, waarbij thema’s als de eindigheid van grondstoffen, klimaat, milieu, biodiversiteit en sociale impact onderwerpen zijn die met goede voorbeelden toegelicht worden.
Bewustzijn creëren
Recyclen is een goed begin, maar hoe ga je met de andere aspecten om, zoals nieuwe toepassingen of, bij een defect helemaal niet vernieuwen? Met dit type vragen wordt het bewustzijn voor
circulariteit gewekt, alleen in de uitvoering zie je nog wel wat obstakels. Om dit weg te nemen heeft gemeente Deventer diverse Circulaire hotspots opgericht, waarbij gekeken is naar aansprekende voorbeelden. Hierbij kun je denken aan hergebruik van afgeschreven biervaten als ponton in de vijver van de Kien, de inzet van natuurlijke regionale vezels voor textiel in plaats van massaproductie uit het verre oosten, maar ook de vervanging van een fietsbrug op een circulaire wijze. Hiermee is er verankering binnen de organisatie gecreëerd.
Zolang het geen gemeentelijk beleid is hoef je er nog niets mee te doen. Daarom is het belangrijk dat circulariteit toch als onderwerp in beleid komt te staan. Het bewustzijn groeit en ook de initiatieven die circulair zijn, dus de tijd is rijp om hier ook beleid voor te maken en te koppelen aan andere duurzame thema’s. Met een integrale aanpak zodat het in de uitvoering makkelijker, impactvoller en duurzamer wordt. In Deventer wordt gewerkt aan een Duurzaamheidkader: van klimaatnegatief naar klimaatpositief. Hierin worden landelijke doelstellingen afgestemd met de eigen strategische keuzes, die door een afspiegeling van de organisatie worden bepaald. “Er zijn een aantal koppelkansen waardoor men kan versnellen. Denk daarbij aan de keuze voor bomen die ook bijdragen aan de biodiversiteit en na levensduur verwerkt kunnen worden tot bouwmateriaal. Hittestress, ecologie en circulair tegelijk”, ligt de Vries toe.
Keuzes
Er zijn al veel methodieken en standaarden voor circulariteit en duurzaamheid, moet je dan nog weer iets nieuws bedenken? Als je een goed duurzaamheidkader opstelt, volgt vanzelf welke methode er wordt gebruikt voor een project, is de Vries van mening. Het is belangrijk de doelstellingen zo helder mogelijk neer te zetten, met informatie vanuit de praktijk en landelijke autoriteiten zoals het Rijksvastgoedbedrijf. “Keuzes maken gaat ook over de keuzes van de maatvoering van je gebouw. Als je vanuit andere principes start heeft dat gelijk consequenties voor het gebouw, hoe je erin woont en voor het gedrag van bewoners”, vult partner Barbara Middelhoff van Diep uit Apeldoorn aan. “Als we inzichtelijk krijgen wat de maatschappelijke impact is voor onze keuzes, kun je ook voor alternatieve keuzes gaan.”
Deventer heeft de ambitie om in 2030 op 50% circulair te zitten. In het BBL staat een regel die de gemeenten de vrijheid geeft om bij uitvragen de doelen hoger te stellen in de vergunningverlening. Helaas zijn er geluiden dat minister Hugo de Jonge dit onderdeel eruit halen. Halen we dan de vaart uit de transitie? Dagen we de markt dan nog wel genoeg uit?
Circulair ontwerpen en bouwen
Vanuit de praktijk in Deventer lichtte Robin Berenschot van Aan de Stegge Twello een project met hoge duurzame ambities toe. Op basis van de vier kernthema’s het gebouw, de mens, natuur & klimaat en energie, wordt binnen ADST gewerkt aan duurzaamheid. Het project is ontworpen conform de principes van circulair bouwen, op basis van een ontwerpmatrix is er per gebouwlaag een passende circulaire ontwerpstrategie en bewuste materiaalkeuze gemaakt. Zo wordt voor het kantoor volledig opgetrokken uit biobased materialen. Daarnaast is de bedrijfsruimte samen met partners vormgegeven met veel aandacht voor losmaakbaarheid, CO2-reductie , terugkoop/name garanties en aandacht voor biodiversiteit. Gezamenlijk resulteert dit in een losmaakbaarheidsindex van 57% en kan 93% van de grondstoffen hoogwaardig in de ketens worden teruggebracht.
In dit ontwerp komen mens en natuur samen! De buitenruimte rondom het gebouw is zo ingericht, dat zowel mens als dier daar profijt van hebben en elkaar versterken. Aangekleed met prachtige wandelpaden en veel groen is het een aangenaam en natuurlijke omgeving waarin het gebouw zich bevindt, in tegenstelling tot de meeste ontwikkelingen wordt bij dit project 25% van het kavel ingezet voor natuur. Om de aanwezige ecologische doelsoorten zo goed mogelijk van dienst te zijn, wordt er gekozen voor inheemse beplanting. Deze beplanting en verblijfsplaatsen van de doelsoorten worden integraal in het gebouw en de omgeving opgenomen. De bomen rondom het gebouw worden zo geplaatst dat ze aansluiten op de bomen in de omgeving en hiermee een landschappelijke lijn bieden aan o.a. vleermuizen.
Naast de ecologische waarde zorgen deze bomen samen met de grasbeton-verharding voor het verminderen van hittestress. Daarnaast zorgen de grasbeton-verharding en de wadi samen ervoor dat regenwater kan worden geïnfiltreerd in de ondergrond, waarbij er is uitgegaan van een toekomstige belasting van 30 mm/m². Zo worden de eisen van gemeente Deventer op het gebied van Natuurinclusief Bouwen en klimaatadaptatie geïntegreerd in de bebouwde omgeving.
Hoge score
Voor het gebouw is gekeken naar (steden)bouwkundige maatregelen die de energievraag verminderen. Oriëntatie op de zon en ‘passieve’ bouwkundige maatregelen verminderen de gebouwgebonden energievraag. Om te voldoen aan het gebouwgebonden energievraagstuk wordt gebruik gemaakt van hernieuwbare energie, door het volledige dak in te zetten voor zonne-energie. . Alle randvoorwaarden van de gemeente Deventer voor de bebouwing op het circulaire bedrijvenpark zijn hiermee in een ontwerp van gebouw en natuur samengebracht.
Met dit project zet ADST haar doelstellingen op het gebied van duurzaamheid kracht bij. “Door onze ambities op de vier kernthema’s vast te stellen is een duurzaam beleid naar 2030 vastgesteld. We hebben de smaak te pakken, dit project laat het zien; het kan! Vanaf nu wil ik nog meer sturen op gebouwen die minder impact hebben op (materiaalgebonden) emissies, natuur en klimaat.” De stap naar een andere wijze van bouwen en materiaalgebruik is hiermee gezet, maar om iedereen mee te krijgen is tijd nodig geeft Berenschot aan. Daarnaast zijn ambities van gemeentes en opdrachtgevers hierin ook belangrijk, door bewust te kiezen voor een duurzaam gebouw en gebouwde omgeving, ondanks een nog iets hogere investering momenteel. Maar die investering is voor een duurzame toekomst, dat is toch wat elk bedrijf zou moeten willen?” sluit Berenschot af.
Kennisdelen
De partners Cirkelstad waren weer erg enthousiast over de sessie vol kennisdeling op een interactieve wijze. Mooi om te zien hoe vanuit diverse insteken gewerkt wordt aan een circulariteit. Om dit te stimuleren is het delen van kennis groot belang. Wil jij ook kennisdelen en circulair verder brengen binnen je organisatie en uitvoering? Neem dan contact op met Eric Kouters of Carmen Oude Wesselink om aan te sluiten bij Cirkelstad Deventer-Apeldoorn
