Om de circulaire economie sneller ingebed te krijgen, kun je niet vroeg genoeg beginnen. Als we aan kinderen denken, denk je ook snel aan een speelplaats. Een locatie bij uitstek om in gesprek te gaan met kinderen en hun ouders over het gebruik en de uitputting van onze grondstoffen.
OBB denkt dan ook serieus na over de grondstoffenstromen bij speelruimte. Deze nieuwe partner van Cirkelstad Deventer zet zich met veel enthousiasme en kennis in om circulaire speelruimte onderdeel te maken van beleid en ontwerp. Als koploper op het gebied van circulaire speelruimte maakt OBB in haar ontwerpen meer ruimte voor informeel, avontuurlijk en natuurlijk spelen en hergebruik van materialen uit projecten en de natuur.
Tekst: Carmen Oude Wesselink, Duurzaam Gebouwd februari 2021
Circulaire speelruimteprojecten
In 2020 heeft OBB met drie gemeenten (Katwijk, Rucphen en Heerenveen) een eerste pilot Circulaire aanpak bij speelruimteprojecten gedraaid. Dit was zo’n succes, dat er dit jaar een vervolg komt. De drijvende kracht achter dit traject is Elske Oost-Mulder, mede-eigenaar en speelruimteadviseur van OBB-Ingenieurs. “Ik denk dat het samen bezig zijn en elkaar enthousiasmeren leidt tot het aandurven van vervolgstappen. Zowel opdrachtgever als opdrachtnemer hoeft er niet bij in te schieten, maar we hoeven er beiden ook geen megawinst op te maken. Het feit dat we samen stappen nemen en iets moois maken en daarmee winst genereren voor leefbaarheid, een gezonde circulaire economie, zelfstandigheidsbevordering van kinderen, zelfstandigheidsbehoud van senioren en vooral samen lol hebben, geeft mij en de klant voldoening en een goede grond voor samenwerking. Daarnaast is het de combinatie van kennis en ervaring en mooie intrinsieke motivatie die dit tot een succes maakt”, vertelt Oost-Mulder.
Indicator
Binnen het project is een indicator gebruikt, die door OBB is ontwikkeld om de complexe vraag naar meetbaarheid in jip-en-janneketaal te zetten. Oost-Mulder: “Wij hebben in onze branche te maken met veel verschillende grondstoffen in kleine hoeveelheden. Alles meten is een administratieve last die niet te dragen is door partijen. Bovendien is er niet één manier om circulair bezig te zijn. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Met deze tool kan ook de werkvloer gemakkelijk beginnen met experimenteren. Zoals Jan Jonker, emeritus-hoogleraar duurzaam ondernemen, zegt: beginnen met prutsen!”
We kunnen niet in een keer de omslag van lineair naar circulair maken, maar met een afwachtende houding komen we niet verder. Doen is daarom het credo waarin Cirkelstad Deventer op stuurt. En dat hoeft niet alleen in grote projecten, ook de kleine stappen zijn hierbij waardevol. “Klein, in tijd en geld bijvoorbeeld, maakt het overzichtelijk en beperkt de risico’s. Ook is de slagingskans veel groter en daarmee de reden tot het vieren van een succes, waar je op verder kunt bouwen. Ook heb je veel sneller wat leuke voorbeelden, die je kunt laten zien in een volgende stap. Het derde punt is behoud van keuzevrijheid en dat komt mooi uit door niet te werken in één circulaire strategie, maar meerdere”, zegt Oost-Mulder.
Binnen OBB wordt gewerkt vanuit benut het beschikbare, gebruik hernieuwbaar, minimaliseer milieu impact, creëer voorwaarden lange cyclus en creëer voorwaarden toekomstige cycli.
Iedereen kan hieraan zijn eigen steentje naar keuze bijdragen. “Bovendien past hierin ook heel goed het model van Metabolic met de zeven pilaren van een gezonde circulaire economie. Hierbij is er ook oog voor het menselijk kapitaal, gezondheid en cultuur, wat bij spelen natuurlijk enorm belangrijke elementen zijn. Daarom denk ik dat iets wat klein lijkt in de praktijk grote gevolgen kan hebben.”
Handreiking Circulair Inkopen
Vanuit haar expertise is Oost-Mulder ook gevraagd om een handreiking Circulair Inkopen te schrijven voor de Metropoolregio Amsterdam. Het geeft de mogelijkheid om opdrachtgevers en opdrachtnemers te ijken met elkaar. Welke stappen zijn voor de komende vier tot acht jaar voor ons beiden van belang? Wat is ook haalbaar om samen het circulaire vliegwiel een draai te geven?
“In de praktijk”, vervolgt Oost-Mulder, “zit er in mijn branche – bewegen, ontmoeten, spelen en sporten in de openbare ruimte – verschil in ontwikkelingstempo. Dit houdt in dat een deel van de markt al veel verder is dan de klant kan verwerken in zijn of haar organisatie. Een deel van de markt blijft daarom achter, omdat de uitvragen wat traditioneel van aard blijven. Veranderen is lastig, ook voor mij, maar laten we met wat kleine stappen beginnen.”
Voor de handreiking wordt in maart een marktverkenning uitgevoerd om breder inzicht te krijgen over waar zowel de opdrachtgevers als de opdrachtnemers nu staan. Op projectniveau is dit vaak wel helder, maar niet in de breedte van de markt. Vooral de inbedding van het circulair denken en werken bij gemeenten heeft volgens Oost-Mulder nog een extra impuls nodig, voordat we allerlei extra circulaire ambities gaan formuleren. De werkvloer heeft volgens haar nu nog niet genoeg handvatten om het op te pakken en nader vorm te geven. Het zou enorm helpen als er voor de betreffende gemeente een goede stip op de horizon staat qua ontwikkelingsrichting. Een grote gemeente heeft andere circulaire definitie(s) nodig dan een kleine.
Spelen voor volwassenen
Speelruimte is niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassen op veel plekken van toegevoegde waarde. Denk aan bedrijventerreinen, stations, parkeerplaatsen en binnensteden. Maar ook in kantoren kun je al met iets heel kleins het verschil maken. Een trap in de vorm van pianotoetsen is een bekend voorbeeld, maar ook een krijtmuur in je kantine, een gekleurde tegel in je stoep of een paar keien op een parkeerplaats zullen al een verhoogde beweegintensiteit laten zien. Eigenlijk staan de ruimten al vol voorzieningen zonder dat we ze nu zo zien. Een bankje is ook een fitnesstoestel, een anti-parkeerpaal ook een krijtplek of bokspringpaal en een trap met rvs leuning ook een skatebaan of ontmoetingsplek.
Ons functioneren, onze gezondheid en onze gelukservaringen zijn veel groter als je blijft spelen en jezelf uitdagen. Stuart Brown schrijft in zijn boek How It Shapes the Brain, Opens the Imagination, and Invigorates the Soul het belang van spelen voor alle leeftijden en ook Erik Scherder vertelt ons datzelfde verhaal. Oost-Mulder: “Wat is er mooier dan te ontdekken dat je nog steeds nieuwe dingen kunt en groeit in je ontwikkeling. En dan groei in de breedste zin, want ik denk dat als er beperkingen optreden ook dan nog groei mogelijk is. Dan alleen op andere vlakken dan we gemiddeld genomen als groei zien. Ik hou van dat gevoel dat ik leef. Daarom ben ik bijvoorbeeld vrijwilliger bij de brandweer hier bij mij in het dorp. Dat haalt je af en toe flink uit je comfortzone”, zegt Oost-Mulder lachend.
Experimentele ruimte
Om circulariteit in de gebouwde omgeving vaker mogelijk te maken, is ook experimentele ruimte en gedoogbeleid nodig. Opdrachtgevers en opdrachtnemers die elkaar vertrouwen kunnen samen een stapje verder gaan. Enthousiasme en gezamenlijk belang zijn hierbij erg belangrijk. Samen baken je op hoofdlijnen af wat de eerste stap (en resultaat) is. Want de waarde ervan, in tijd of geld uitgedrukt, is wederzijds. Het is immers wel een samenwerking. Oost-Mulder: “Dat maakt het soms wel lastig. Gemeenten zijn namelijk regiegemeenten geworden, waarmee veel vakkennis verloren is gegaan. Kennis die je juist nodig hebt op de werkvloer om creatief te kunnen zijn in de uitvoering. Je mag als opdrachtgever wel resultaat verwachten, vind ik. Dus vraag daar de opdrachtnemer ook naar. En als er meer wordt geleverd dan gevraagd, beloon dan ook eens wat extra. Dan is dat een leuke stimulans voor de opdrachtnemer. Ik pleit wel voor meer vakkennis aan de kant van de opdrachtgever en ook beter contractbeheer.”
Op 17 maart organiseert OBB-ingenieurs de webbijeenkomst ‘Indicator circulaire speelruimte’. Iedereen die interesse heeft voor deze indicator wordt uitgenodigd om mee te kijken en luisteren. Meer informatie hierover vind je hier.
Wil jij ook partner worden van Cirkelstad Deventer of heb je vragen? Neem dan contact op met Eric Kouters (eric@versnellingnl.nl) of Carmen Oude wesselink (carmen@versnellingnl.nl)
