Deventer is sinds begin oktober de nieuwste loot aan de stam van Cirkelstad. Wat kan deze coöperatie volgens medeoprichter Rutger Büch bijdragen aan de circulariteit in hartje Overijssel? Büch: “Met alle koplopers werken we nu hard aan het nieuwe normaal voor circulair bouwen. Die norm geeft richting aan de bouw in Deventer en de bouw in Deventer versterkt weer die norm.”
Tekst: Ysbrand Visser, Duurzaam Gebouwd, 22 oktober 2020
Cirkelstad is een landelijke coöperatie met partners die regionaal de circulaire bouweconomie vormgeven, promoten en versnellen. Sinds kort heeft de Overijsselse coöperatie Versnelling NL zich bij Cirkelstad aangesloten, met Eric Kouters en Carmen Oude Wesselink als spin in het web (spinners) voor de regio Deventer.
Cirkelstad kwam voort uit een aantal ondernemende geesten, onder wie Rutger Büch. Zij verbaasden zich over de hoeveelheid afval die in Rotterdam onbenut bleef en in verbrandingsovens verdween. De volgende gedachte borrelde daarbij op, aldus Büch: “Kunnen we een stad zien als een mijn en kun je van de reststromen weer nieuwe producten maken?” Vanuit dat denkbeeld ontstonden de eerste projecten en kwamen partijen én belangen bij elkaar.
Om elkaar te blijven inspireren en enthousiasmeren, zorgde Büch ervoor dat betrokkenen elk kwartaal bij elkaar kwamen. Büch: “Gewoon: stel je vraag en help elkaar. ‘Publiek’ en ‘privaat’ door elkaar. In de bouw een even simpele als radicale gedachte. Zo is Cirkelstad ontstaan. Dat zijn we uiteindelijk in steeds meer steden gaan doen en nu gaan we richting de dertig en willen naar de vijftig steden.”
Voorname partners
Op landelijk niveau werkt Cirkelstad inmiddels samen met veel voorname partners. Aan de publieke kant het Rijksvastgoedbedrijf, Rijkswaterstaat en de vier grote steden en aan de private kant BAM, Dura Vermeer, Synchroon, Van Wijnen en Volker Wessels. Samen met het ministerie van BZK lanceerde deze groep onlangs het convenant Samen Versnellen, dat onder het motto het ‘nieuwe normaal’ het pad effent richting 2023.
Deze landelijk partijen houden elkaar scherp door onderlinge audits van projecten, waarvan de leerervaringen doorsijpelen naar de regionale Cirkelsteden. Op de website van Cirkelstad brengt een uitgebreide ‘academie’ (toolbox) veel van die kennis samen. Deze ervaringen helpen opdrachtgevers en -nemers die zich afvragen wat circulair bouwen nu in werkelijkheid betekent. Want vaak is het de vraag welk niveau van circulariteit er kan worden behaald en welk effect de implementatie op de eigen organisatie heeft.
De activiteiten van Cirkelstad zijn veelomvattend en moeten in 2023 bijdragen aan normering en certificering, zodat circulariteit in de bouw beter hanteerbaar wordt. Büch: “Die certificering kan ook voortkomen uit onze reeds bestaande productencatalogus. Bovendien kan certificering gaan slaan op samengestelde producten, dus gebouwen en zelfs steden. Dat laatste is nu nog een roze wolk, maar op productniveau zijn we er al aan begonnen.”
Opschaling
Naast voorlichtingstools op tal van terreinen en evenementen zijn er ook diverse parallelle programma’s actief. Denk aan bouwprogramma’s, inkoopcombinaties en scholenprogramma’s. Büch: “De afgelopen drie jaar hebben we gewerkt aan onze strategie en aan de sprong van vijf naar dertig Cirkelsteden. Het fundament is gelegd en nu is het tijd voor opschaling. We gaan de komende drie jaar echt op weg naar het kantelpunt voor circulair bouwen. We richten ons daarbij niet alleen op de koplopers, maar ook op de volgers. Anders komen we niet tot voldoende massa, waarbij de circulaire economie ook een marktmechanisme wordt. Dat geldt dan niet alleen voor geïnteresseerde partijen, maar voor een hele gemeente.”
Deventer
Met alle goede voorbeelden uit het land kan dus ook Deventer gaan opschalen, mét overheid en bedrijven. Büch: “We hebben samen maar één belang. We willen steden realiseren zonder afval en zonder uitval [zie onder; red.]. Dat is in ons aller belang. Je hebt met z’n allen die stad te realiseren. Iedereen heeft wel zijn eigen belang, maar zoek elkaar op om die belangen juist te slechten.”
‘Ik geloof niet in een onderscheid tussen die twee partijen”, vervolgt Büch. “De belangrijkste stappen komen voort uit de mensen zelf. Mensen met energie, waar ze ook zitten. Het zijn mensen die het waarmaken. Als er in Deventer een community wordt opgebouwd, moet er een vertrouwensrelatie ontstaan tussen de spinners, Eric en Carmen, en die ene persoon bij een lokale partij. Bel elkaar, leg je vragen op tafel en zoek naar de vraag erachter. Kijk vooral naar de mensen, naar een productleverancier of beleidsmaker, en koppel die aan anderen om te kijken hoe je stapje voor stapje verder komt.”
In de basis is het concept Cirkelstad dus ook voor Deventer een lokaal verhaal. Büch: “Bij het opstarten is het voor iedereen nieuw en interessant, daarna gaat het over doorpakken en dan gaan er dingen vergelijkbaar worden. Met vergelijkbare onderwerpen als gebiedsontwikkeling en met werkbezoeken.”
Het maakt Büch verder niet uit of de programma’s in Deventer zich richten op woningbouw, de utiliteit of de gww. “Ik word er vooral gelukkig van als een partij binnen Cirkelstad Deventer of de lokale wethouder serieuze stappen zetten. Is dat ambitieus? Als die stappen in heel Nederland worden gezet, is dat best ambitieus. De woningbouw kan echter nog wel wat peper gebruiken. Daar mag nog wel wat geduwd worden, maar sommige corporaties laten dat al zien.”
Kostenneutraal
“Als je nu met een aardgasvrije wijk bezig bent, ga dan ook meteen met circulariteit aan de slag. Er is nu al een hele reeks aan circulaire producten kostenneutraal toe te passen. Denk niet meer na, pas dat gewoon toe. Bekijk onze productencatalogus maar. Daar kun je morgen mee beginnen. Net als het materialenpaspoort. Als een partij dan echt gaat handelen, trekt Cirkelstad zich terug en is ons doel bereikt.”
“Wij mikken ondertussen op verdere professionalisering om de kennis via onze koplopers te ordenen en te delen, zodat we ook onze volgers kunnen blijven inspireren. Partijen die zich lokaal melden, kunnen zo snel de juiste stappen maken en profiteren van landelijke ontwikkelingen als de kaders voor aanbestedingen.”
Tot 2023 wordt er hard gewerkt aan validering van dergelijke concepten. Büch roept op daar niet op te wachten, want die validering heeft juist praktijkervaringen nodig. De TU Delft gaat daar vervolgens mee aan de slag. Büch: “Het is niet de bedoeling om daarmee pas in 2023 naar buiten te treden. Nee, we willen elk jaar laten zien waar we staan en het gesprek met elkaar aangaan. Ook op onze werkconferentie op 28 oktober [zie onder]. Kom daar alsjeblieft met je feedback. Wij delen daar ook alles, ook fuckups.”
Geen afval – geen uitval
Cirkelstad kent volgens Rutger Büch twee poten, herkenbaar in de slogan ‘geen afval – geen uitval’. Naast de circulaire poot is dat de sociale kant. Büch: “Het begrip ‘uitval’ heeft door de jaren heen een bredere interpretatie gekregen. We keken in het begin naar de restromen van de stad, maar we keken ook of we dat konden doen met mensen die een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Hoe kunnen we die talenten benutten?”
“We zijn dus niet alleen bezig met de circulaire economie, maar ook met de inclusieve economie. Als je nu iets wilt realiseren, doe dat dan ook met de eindgebruikers. Betrek bewoners of werknemers bij die ontwikkeling. We richten ons ook op het HRM-beleid. Waar stuur je op, welke mensen wil je binnen hebben, wat is je aannamebeleid en op welke kpi’s wil je sturen? We willen verder grotere maatschappelijke thema’s oppakken. Is circulariteit bijvoorbeeld te verbinden aan de daklozenproblematiek? Er staan immers heel wat pandjes leeg en wij zijn toch van het bouwen?”
Interesse voor deelname aan Cirkelstad Deventer?
De informatiesessie van Cirkelstad Deventer vindt plaats op woensdag 18 november in aanwezigheid van de Deventer wethouder Thomas Walder.
- Je kunt je hier aanmelden
De Nationale Werkconferentie Cirkelstad 2020
Op 28 oktober komen tijdens De Nationale Werkconferentie Cirkelstad 2020, online tijdens Building Holland, vragen aan de orde als ‘Wat verstaan we onder circulair bouwen’, ‘Wat zou je minimaal moeten doen?’ Wat is het nieuwe normaal?’.
VersnellingNL is partner van DUURZAAM GEBOUWD
